Tết Nguyên Đán là một ngày lễ lớn của người dân Việt Nam chúng ta, đây là dịp để những người phương xa về lại với nhau, đoàn tụ sau một năm dài. Việt Nam là một đất nước mang đậm bản sắc dân tộc nên phong tục Tết ở Việt Nam cũng rất phong phú. Trong bài viết này Mangpebochang sẽ tổng hợp những phong tục ngày Tết cổ truyền nổi bật của người Việt Nam. Mọi người hãy theo dõi bài viết của chúng tôi nhé!
Phong tục là gì?
Trước khi tìm hiểu về những phong tục ngày Tết của người dân Việt Nam, chúng ta cần hiểu đúng về khái niệm của phong tục là gì? Tập quán là gì? Ý nghĩa của phong tục tập quán như nào? Hãy cùng Mangpebochang tìm hiểu sâu trong bài viết dưới đây.
Theo bách khoa toàn thư, phong tục là toàn bộ những hoạt động của đời sống con người phát sinh trong quá trình lịch sử. Ổn định theo một thói quen được cộng đồng chấp thuận và được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Phong tục không cố định, bắt buộc như lễ nghi, nhưng cũng không tùy tiện như sinh hoạt đời thường. Nó trở thành một tập quán xã hội tương đối bền vững và tương đối thống nhất. Phong tục có thể thuộc về một quốc gia, một địa danh, một tầng lớp xã hội hay thậm chí là một gia đình, dòng tộc. Phong tục là một phần của văn hóa và có thể được chia thành nhiều loại.
Tập quán là gì?
Bách khoa toàn thư cũng nêu rõ rằng tập quán là một thuật ngữ được hiểu dưới nhiều góc độ khác nhau. Dưới góc độ ngôn ngữ học, tập quán là một thói quen đã ăn sâu bám rễ và được mọi người tuân theo. Đây là những quy tắc ứng xử được phát triển một cách tự phát trong một khoảng thời gian dài trong cuộc sống, trong xã hội và được chủ thể thừa nhận là những quy tắc ứng xử chung.
Dưới góc độ pháp lý, thì đây là những thói quen đã được hình thành trong đời sống, xã hội; nó được cộng đồng tuân theo trong sản xuất và sinh hoạt hàng ngày, được coi là quy ước chung của cộng đồng.
Phong tục tập quán là gì?
Cuốn sách Văn hóa du lịch của Giáo sư Nguyễn Phạm Hùng có nêu rõ: “Phong tục tập quán là những thói quen văn hóa mang tính lịch sử dân tộc được hình thành trong đời sống của con người và trở thành những chuẩn mực văn hóa được mọi người thừa nhận và làm theo.
Những tiêu chuẩn văn hóa này có thể là những chuẩn mực xã hội ràng buộc, hoặc cũng có thể là những quy ước văn hóa mang tính tự nguyện dành cho các thành viên trong một cộng đồng xã hội. Đó là những ứng xử văn hóa của con người đối với thiên nhiên, đối với xã hội và đối với chính mình đã trở nên quen thuộc, có tính chuẩn mực và được lưu truyền từ lâu đời trong một cộng đồng xã hội”.
Từ khái niệm trên, có thể hiểu phong tục tập quán là những ứng xử, thói quen, lối sống tương đối ổn định, là một phần của đời sống con người, được một cộng đồng, dân cư thừa nhận và truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Tùy theo từng địa phương, tín ngưỡng niềm tin khác nhau, phong tục tập quán của từng cộng đồng và nhóm dân cư cũng sẽ khác nhau.
Phong tục tập quán mang tính đặc trưng của mỗi dân tộc. Cần phải trau dồi và giữ gìn những phong tục, tập quán tốt đẹp. Và hầu hết các dân tộc vẫn giữ được phong tục, bản sắc dân tộc mình.
Nguồn gốc của phong tục tập quán
Mọi phong tục, tập quán đều có nguồn gốc xa xưa và mỗi phong tục lại có một câu chuyện nguồn gốc khác nhau. Mọi phong tục, tập quán luôn mang tính đặc thù lịch sử, dân tộc, vùng miền và giai cấp.
Phong tục, tập quán hình thành một cách chậm rãi và lâu dài trong quá trình phát triển lịch sử. Phong tục, tập quán là cơ chế tâm lý bên trong, nó điều chỉnh hành vi, lối sống của các thành viên trong một nhóm.
Phong tục và tập quán được tạo ra thông qua truyền đạt và bắt chước thông qua giao tiếp cá nhân và được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Phong tục, tập quán có chức năng quan trọng trong đời sống xã hội. Nó có tác dụng điều khiển hành vi của con người trong một nhóm xã hội. Thông qua phong tục, tập quán còn giúp nâng cao nhận thức của thế hệ trẻ, phát triển tình cảm, kỹ năng sống và hành vi ứng xử ban đầu của con người. Ngoài ra, phong tục, tập quán còn gắn kết các thành viên trong nhóm và có ảnh hưởng rất mạnh mẽ đến hoạt động, đời sống của các cá nhân, nhóm người.
Phong tục tập quán có ý nghĩa gì?
Phong tục tập quán Việt Nam vô cùng đa dạng và phong phú với hơn 54 dân tộc cùng chung sống. Việt Nam đang phát triển trên nền tảng ngành công nghiệp lúa nước. Đây là nguyên nhân ảnh hưởng đến đời sống của người dân Việt Nam. Phần lớn họ đều gắn bó với quê hương, làng xóm nên phong tục, truyền thống của người Việt từ xưa đến nay luôn đề cao sự gắn kết, đoàn kết giữa gia đình, làng xóm.
Phong tục ngày Tết Việt Nam là một nét đẹp văn hóa. Điều quan trọng là phải bảo tồn và phát huy phong tục, tập quán. Điều đó không chỉ có ý nghĩa bảo tồn những giá trị truyền thống mà bảo tồn phong tục, tập quán Việt Nam và còn là cách ghi nhớ cội nguồn của dân tộc ta.
Ý nghĩa của ngày Tết Việt Nam
Tết là ngày lễ lớn trong năm, là thời điểm con cháu quây quần bên nhau. Tết tạo sự gắn kết giữa con người với nhau và tạo nên những giá trị văn hóa tinh thần tốt đẹp của người Việt.
Tết đến khiến chúng ta nhớ đến những mâm đầy những món ngon bố mẹ đã chuẩn bị kỹ lưỡng; là nhớ tới những mâm bánh ngọt, mứt cùng nhâm nhi, trò chuyện tâm sự; là thời điểm hào hứng được mặc quần áo mới và đi chúc Tết ông bà một năm mới hạnh phúc.
Tết đánh dấu sự giao thoa của trời và đất, một năm mới với nhiều thay đổi mới, cây cối đâm chồi nảy lộc và mùa màng bội thu.
Tết cũng là cơ hội để chúng ta làm những điều ý nghĩa cho cộng đồng, tham gia các chuyến tình nguyện và đích thân trao quà cho những người có hoàn cảnh khó khăn để họ đón Tết tốt hơn. Phải có Tết chúng ta mới biết trân trọng từng khoảnh khắc của cuộc sống hơn, yêu thương gia đình và xã hội này hơn.
Những phong tục ngày Tết cổ truyền Việt Nam
Tết Nguyên Đán là ngày Tết cổ truyền của người châu Á, trong đó có người Việt Nam, những phong tục, truyền thống đón Tết được duy trì từ năm này qua năm khác, từ thế hệ này sang thế hệ khác. Dưới đây là những phong tục ngày Tết:
Phong tục tập quán đoàn tụ bên gia đình
Theo phong tục ngày Tết của Việt Nam thì đây là ngày đoàn tụ, đoàn kết. Mối quan hệ giữa họ hàng, láng giềng ngày càng mở rộng và đoàn kết thành đạo lý chung cho toàn xã hội. Tết cũng là ngày đoàn tụ với người đã khuất. Bắt đầu từ bữa cơm tối đêm 30, trước giao thừa, các gia đình sẽ thắp hương mời hương linh ông bà, tổ tiên và người thân đã khuất về ăn cơm và đón Tết cùng con cháu (cúng gia tiên).
Phong tục tập quán cúng ông Công, ông Táo
Ngày cúng ông Công, ông Táo là ngày 23 tháng 12 âm lịch. Trong ngày này, mỗi gia đình sẽ dọn dẹp nhà bếp, mua cá vàng, quần áo, tiền vàng về cúng để ông Công, ông Táo được về trời. Báo cáo mọi chuyện trong năm qua của Ngọc Hoàng về gia chủ. Sau khi cúng xong, cá vàng sẽ được thả ra sông, suối.
Phong tục tập quán gói bánh chưng, bánh tét
Bánh Chưng và Bánh Tét là những món ăn truyền thống không thể thiếu trong dịp Tết của người Việt. Đây là món quà ý nghĩa dành tặng người thân và bạn bè. Những ngày cận Tết, nhiều gia đình, dòng họ, buôn làng thường tụ tập trò chuyện, gói bánh và luộc bánh suốt đêm.
Miền Bắc thường gói Bánh Chưng, miền Nam thì gói Bánh Tết. Nhờ có 2 loại Bánh Chưng và Bánh Tét mà Tết cổ truyền của người Việt trở nên hấp dẫn và ý nghĩa hơn.
Phong tục chơi hoa dịp Tết
Ở miền Bắc hoa Tết đặc trưng là hoa đào, ở miền Nam là hoa mai. Ngoài ra, các gia đình còn chơi trang trí cây quất, một trong những cây tượng trưng cho sự may mắn, hạnh phúc và thịnh vượng trong dịp Tết cổ truyền. Bên cạnh đó, các gia đình còn mua hoa cúc, hoa lan, hoa đồng tiền… để ngôi nhà thêm tươi vui, rước lộc, mang lại hạnh phúc vào nhà.
Phong tục bày mâm ngũ quả
Mâm ngũ quả đặt trên bàn thờ tổ tiên là một nét đẹp văn hóa không thể thiếu trong ngày Tết cổ truyền của người Việt. Mỗi vùng miền có cách bày mâm ngũ quả với các loại trái cây khác nhau. Mâm ngũ quả thể hiện sự thành kính với trời đất, tổ tiên và cầu mong một năm mới bình an, hạnh phúc, may mắn, thịnh vượng và phú quý.
Phong tục dọn dẹp nhà cửa
“Nhà sạch thì mát, bát sạch thì ngon cơm.” Dọn dẹp nhà cửa đón Tết là việc mỗi gia đình nên làm trước khi chính thức đón Tết. Loại bỏ những vật dụng bụi bặm tích tụ theo thời gian và vứt bỏ những vật dụng cũ không còn sử dụng sẽ giúp ngôi nhà của bạn luôn ngăn nắp và sẵn sàng đón năm mới.
Phong tục viếng thăm mộ tổ tiên
Tảo mộ hay quét dọn mộ là việc dọn cỏ xung quanh mộ và dọn dẹp mộ của người thân trong những ngày trước Tết. Sau khi dọn dẹp, cải tạo, mọi thành viên trong gia đình đều tập trung ngay tại chỗ để thắp hương, dâng hoa và ngồi trò chuyện cùng nhau.
Quét dọn mộ là cách thể hiện sự thành kính, biết ơn người đã khuất và mong nhận được sự phù hộ từ họ trong năm mới.
Họp chợ Tết
Những ngày cận Tết, các gia đình rủ nhau đi mua sắm Tết khiến hoạt động chợ phiên trở nên sôi động. Chợ Tết thường được mở cửa khoảng từ ngày 25 đến ngày 29 hoặc 30 tháng Chạp. Chợ được mở cửa nhằm đáp ứng nhu cầu mua sắm và chuẩn bị đón Tết. Phiên chợ Tết sẽ khác nhau ở mỗi vùng nhưng nhìn chung đây vẫn là một hoạt động thú vị, một truyền thống tốt đẹp của người dân khắp nơi, từ đồng bằng đến miền núi.
Phong tục cúng tất niên
Lễ cúng tất niên là một trong những nghi lễ quan trọng trước Tết và thường diễn ra vào đêm giao thừa hoặc trước đó vài ngày. Lễ cúng tất niên đánh dấu sự kết thúc của năm cũ và chuẩn bị cho mùa xuân mới. Vào ngày này, sau khi gia chủ làm lễ cúng và đọc văn tế giao thừa, cả gia đình quây quần ăn uống và chờ đón giao thừa.
Phong tục cùng đón giao thừa
Giao thừa là thời điểm được nhiều người mong chờ nhất trong dịp Tết. Đây là thời điểm chuyển giao giữa năm cũ và năm mới. Đó là khoảnh khắc đất trời va chạm, thiên nhiên và con người xích lại gần nhau hơn. Vào đêm giao thừa thường có nhiều hoạt động rất hấp dẫn như ca hát, nhảy múa, bắn pháo hoa, viếng chùa, cầu lộc v.v…
Phong tục đi chùa, hái lộc
Đi chùa cầu lộc là phong tục của người Việt trong dịp Tết Nguyên Đán. Đi chùa đầu năm không chỉ là cầu mong một năm mới an khang thịnh vượng và tỏ lòng thành kính với Đức Phật và tổ tiên. Vào đêm giao thừa, khi đi chùa, người ta thường kết hợp hái lộc để cầu may mắn, nhằm rước lộc vào nhà.
Phong tục xông đất
Theo quan niệm của người Việt, việc xông nhà đầu năm là điều vô cùng quan trọng. Chính vì thế mà nhiều gia đình đi xem tuổi hợp và nhờ người ở độ tuổi phù hợp đến xông nhà cho gia đình vào dịp đầu năm mới nhằm cầu mong hạnh phúc và làm ăn phát đạt.
Phong tục chúc Tết và mừng tuổi
Trong dịp Tết, người Việt có tục đi chúc tết họ hàng, bạn bè: “Ngày đầu tiên là Ngày của Cha, ngày thứ hai là Ngày của Mẹ, ngày thứ ba là Ngày Nhà giáo”. Vào dịp này mọi người thường dành cho nhau những lời chúc tốt đẹp nhất, đồng thời không quên tặng nhau những phong bao lì xì may mắn.
Tết là thời điểm quây quần bên bàn ăn cùng gia đình và kể những câu chuyện vui buồn trong năm qua. Bạn bè, gia đình, người thân xa nhà cả năm mới có cơ hội gặp nhau, hòa mình vào dịp Tết.
Đây là lúc bạn cần chuẩn bị những lời chúc hay chính xác hơn là những bài thơ chúc nhau trong năm mới: may mắn, thịnh vượng, an khang và tặng nhau những món quà Tết ý nghĩa. Hay mừng tuổi cho các em nhỏ bằng những phong bao lì xì đỏ thắm chứa đựng bên trong tình yêu thương từ người thân trong gia đình.
Khai bút đầu năm
Khai bút đầu năm là truyền thống giáo dục tốt đẹp được ông bà để lại cho chúng ta. Trước đây chỉ có các Nho giáo và học giả mới làm việc này; nhưng ngày nay phong tục này đã lan rộng đến nhiều đối tượng: học sinh, nhà thơ, nhà báo, nhân viên văn phòng,…Khai bút đầu năm thể hiện mong muốn trải qua một năm học mới đầy thành công và phước lành, điểm số suôn sẻ, như ý.
Đi xin chữ
Nếu ngày xưa phải mang trầu cau và quà cáp đến nhà ông đồ để xin được chữ thì ngày nay người ta có thể xin chữ dễ dàng hơn và có rất nhiều chữ hiện đại để bạn lựa chọn. Vào những ngày Tết, đường phố tràn ngập sắc đỏ và trở nên sôi động hơn khi có nhiều người đến xin chữ đầu năm mới.
Nét chữ Hán Việt được viết cẩn thận mang nhiều ý nghĩa cầu may, thịnh vượng, bình an, hạnh phúc trong năm mới.
Phong tục xuất hành
Người ta quan niệm rằng trước khi xuất hành, bạn nên chọn hướng đi và thời điểm phù hợp với tuổi để mang lại nhiều may mắn nhất cho năm mới. Những gì chúng ta làm trong ngày đầu năm ít nhiều sẽ ảnh hưởng đến cả năm. Vì vậy, việc xác định hướng khởi hành phù hợp với điểm đến và phong thủy sẽ giúp người xuất hành tránh được những điều xui xẻo không đáng có.
Mangpebochang hy vọng bài viết này đã cung cấp cho các bạn thêm những thông tin quý giá về phong tục ngày Tết cổ truyền ở Việt Nam. Nếu thấy bài viết hay và ý nghĩa, đừng quên theo dõi chúng tôi để cập nhật những thông tin mới nhất nhé!
